معرفی المپیاد زیست شناسی
المپیاد زیست شناسی یکی از هفت رشته ی المپیادیست که زیر مجموعه ی باشگاه دانش پژوهان جوان برگزار می شود و شامل تمام امتیاز های المپیاد از جمله سهمیه در کنکور سراسری و سربازی و عضویت در بنیاد ملی نخبگان است،همچنین مطالعه در این حوزه پایه ی زیست شناسی دانش آموزان را تقویت و بر مبنای کاملا علمی و به روز دنیا شکل میدهد.المپیاد زیست درکشور ما یکی از پرطرفدارترین رشته هاست و سالانه تعداد بالایی داوطلب دارد. المپیاد جهانی زیست شناسی اولین بار در سال 1990 میلادی درکشور چک و با حضور 6 کشور برگزار شد. ایران نیز رفته رفته وارد این رقابت جهانی شد و تا کنون افتخارات زیادی را المپیادی های ایرانی در رشته زیست کسب کرده اند.
مباحث مورد سوال در المپیاد زیست شناسی شامل تمامی زیر مجموعه های علم زیست شناسی از جمله فیزیولوژی،سلولی،مولکولی،بیوشیمی،گیاهی،اکولوژی ،رفتار شناسی،آمار زیستی،ژنتیک و تکامل و سیستماتیک میشود.
منابع المپیاد زیست شناسی از رفرنس های اصلی این علم در دنیا است و سبک سوالات بیشتر از نوع تحلیلی و استدلالی و حفظی است.
»مباحث المپیاد زیست:
۱)فیزیولوژی:
فیزیولوژی به معنای بررسی نحوه ی عملکرد اجزا در موجودات زنده است
این مبحث جز جذاب ترین مباحث در علم زیست شناسی برای دانش آموزان محسوب میشود و در آن به بررسی نحوه ی عملکرد دستگاه های بدن از جمله قلب،کلیه،ریه و…میپردازد.
برای مثال در با مطالعه ی فیزیولوژی قلب شما می آموزید که جریان الکتریکی در قلب چگونه هدایت میشود و به چه صورت باعث انقباض عضلات آن میگردد و با تحلیل این جریان از طریق نوار قلب چگونه میتوان به اختلالات عملکرد قلب پی برد.
۲)سلولی و مولکولی:
این شاخه از علم زیست شناسی به بررسی پایه ای ترین و کوچک ترین جز تعیین کننده ی موجودات زنده یعنی سلول میپردازد و با مطالعه بر روی عملکرد و ساختار و واکنش های سلول های بدن به شما می آموزد که چگونه یک سلول میتواند تبادلات خود را کنترل کند و یا چگونه میتواند با استفاده از دستورات ذخیره شده در ماده ی ژنتیک باعث بروز صفات مختلف شود.
همچنین در این شاخه شما با انواع مختلف آزمایش های سلولی از جمله pcrکه برای تشخیص کرونا استفاده میشود،آشنا میشوید.
۳)بیوشیمی:
همانطور که از نام این مبحث میتوان برداشت کرد این شاخه ترکیبی جذاب از علم زیست شناسی و شیمی است.
در این مبحث شما با ساختار انواع مواد زیستی از جمله پروتئین ها و قند ها آشنا میشوید.علاوه بر ساختار در علم بیوشیمی شما با نحوه ی اثر این مواد بر بدن نیز اشنا خواهید شد و به عنوان موال خواهید آموخت که گلوکز به عنوان قند اصلی موجود در غذا چگونه سبب ایجاد انرژی در بدن میشود.
از مباحث دیگری که در بیوشیمی به آن میپردازیم نحوه ی عملکرد آنزیم ها به عنوان کاتالیزگر های زیستی است،اینکه چگونه آنزیم ها میتوانند سرعت های واکنش های زیستی را افزایش دهند و حتی نحوه ی محاسبه و رسم نمودار های مرتبط با عملکرد آن هارا بررسی خواهیم کرد.
۴)گیاهی:
علم گیاه شناسی را میتوان به دو بخش آناتومی و فیزیولوژی تقسیم کرد،در بخش آناتومی ساختار بخش های مختلف گیاهان مانند ریشه ساقه و برگ را بررسی میکنیم و در قسمت فیزیولوژی عملکرد دستگاه های مختلف در گیاهان را بررسی میکنیم و به صورت اختصاصی عملکرد فتوسنتز را مطالعه میکنیم.
۵)اکولوژی:
اکولوژی علم بوم شناسی است و در آن به بررسی الگو های مکانی و زمانی توزیع و فروانی جانداران پرداخته میشود.
به طور مثال جمعیت های زیستی از نظر رقابتی باهم و نحوه ی توزیع در مکان ها و زمان های مختلف بررسی میشود و با تحلیل داده های آن میتوان به راه کار های بهبود بخشی در سطح کلان جهانی برای بهبود وضعیت محیط زیست و خفظ گونه ها رسید.
این علم در جهان امروز بسیار مورد توجه قرار دارد.
۶)رفتارشناسی:
در این شاخه از علم زیست شناسی رفتار های جانوران مثل رفتار های جلب جفت یا رفتار هایی که در مواقع احساس خطر بروز میدهند بررسی و مطالعه میشود.
۷)آمار زیستی:
آمار زیستی را میتوان تقریبا علمی نوظهور دانست که در آن با نحوه ی طبقه بندی و تحلیل داده های آماری مورد مطالعه قرار میگیرد.
این بخش در المپیاد زیست شناسی در سال های اخیر اهمیت ویژه ای پیدا کرده است و هم دارای بخش تحلیلی و هم بهش محاسباتی آماریست.
۸)تکامل و سیستماتیک:
تکامل که توسط داروین و نظریه ی انتخاب طبیعی برای اولین بار به صورت علمی مطرح شد بیان میدارد که چگونه یک گونه ی زیستی توسط طبیعت غربال میشود و طبیعت چگونه صفت های مفید را حفظ و صفت های تهدید کننده ی حیات را حذف میکند.
در علم سیستماتیک که به دو بخش جانوری و گیاهی تقسیم میشود به بررسی طبقه بندی گیاهان و جانواران از نظر علمی میپردازیم و میتوان گفت یک بخش کاملا حفظی در علم زیست شناسی است
شرایط حضور فردی
دانش آموزان همه ی رشته ها در پایه های دهم و یازدهم که قبلا سابقه ترک تحصیل یا وقفه تحصیلی را نداشته اند، میتوانند در این آزمون شرکت کنند.
المپیاد زیست شناسی چه مراحلی دارد؟
المپیاد زیست نیز مانند سایر رشته ها در 3 مرحله کشوری برگزار میشود.
- مرحله اول شامل آزمون کتبی با حدود 35 سوال تستی پنج گزینه ای است که در نهایت تعدادی به مرحله دوم راه پیدا خواهندکرد. این مرحله در بهمن ماه هر سال برگزار میشود.
- مرحله دوم در اردیبهشت ماه و طی یک آزمون حضوری با حدود 30 سوال صحیح غلط و حدود 10 سوال محاسباتی کوتاه پاسخ برگزار میشود. در نهایت 40 نفر از برترین ها انتخاب شده و به کارگاه های آموزشی تابستانه در تهران دعوت خواهند شد.
- در مرحله سوم 40 نفر دانش آموز برتر زیست شناسی کشور دورهم جمع شده و طی یک دوره 2-3 ماهه آموزشی به صورت تئوری و آزمایشگاهی کسب مهارت می‌کنند و درنهایت به 8 نفر از کسانی که در آزمون های این مرحله بالاترین نمره ها را کسب کنند مدال طلا اهدا میشود و بقیه ی دانش آموزان مدال نقره یا برنز کسب می کنند. 8 نفرطلایی ایران وارد دوره آماده سازی مسابقه جهانی می‌شوند و از بین آنها 4 نفر نهایی برای اعزام به المپیاد و کسب افتخار انتخاب خواهند شد.
مدال های المپیاد زیست
همان طورکه گفته شد از بین 40 نفر برگزیده مرحله دوم پس از آزمون ها و آموزش های مختلف در دوره تابستان، 8 نفر از دانش آموزانی که بالاترین نمره را کسب می کنند مدال طلا و مابقی افراد به ترتیب مدال نقره و برنز کسب خواهند کرد.
مزیت های المپیاد زیست شناسی
دانش آموزانی که موفق به کسب مدال طلا شوند دیگر نیاز به شرکت در کنکور سراسری رشته تجربی ندارند و مستقیم میتوانند وارد دانشگاه دلخواه خود شده و مشغول به تحصیل در رشته ی مورد علاقه ی خود شوند.
سایر دانش آموزان که مدال های نقره و برنز را کسب کرده اند نیز از امتیاز
10 درصدی در سهمیه کنکورشان برخوردار خواهندشد که سهمیه ی بالایی می باشد. برای اطلاع از نحوه ی اعمال این سهمیه و میزان تاثیر آن می توانید با مشاوران ما تماس بگیرید و هم چنین به این پست
(سهمیه ی 10 درصدی المپیاد) در صفحه اینستاگرام ibo مراجعه کنید.
علاوه براین‌ها با عضویت در کانون ملی نخبگان کشوری امتیاز های متعددی از جمله برای خدمت سربازی پسران، کمک هزینه های تحصیلی و غیره نصیب آنها خواهد شد.
منابع المپیاد زیست شناسی
منابع المپیاد زیست شناسی که از طرف باشگاه دانش پژوهان جوان هر ساله اعلام میشود شامل تسلط کامل بر هر سه کتاب زیست شناسی دوره ی دوم متوسطه است اما در حقیقت تمامی افراد متخصص در حوزه ی المپیاد زیست بر این باورند که کتاب های زیست شناسی دوره دوم متوسطه جوابگوی نیاز دانش آموزان برای دستیابی به مدال در حوزه ی المپیاد نیست و برای رسیدن به این مهم باید منابع گسترده تری را پوشش داد. در فایل زیر که با تلاش جمعی از اساتید گروه ibo تهیه شده است کاربردی ترین منابع لازم برای المپیاد زیست شناسی به همراه اهمیت هر منبع و ترتیب مطالعه ی هر کدام آورده شده است:
